Przekazanie pacjentowi informacji o nieuleczalnej chorobie lepiej pozostawić lekarzowi, który prowadzi pacjenta. Podczas takiej rozmowy będzie on w stanie odpowiedzieć na pytania chorego oraz ustali wspólnie z pacjentem plan dalszego postępowania (wykonanie koniecznych badań, ustalenie właściwego leczenia w celu jak najlepszej kontroli uciążliwych objawów choroby).

Lekarz nie jest też emocjonalnie zaangażowany w relację z pacjentem w takim stopniu jak rodzina i bliscy chorego. Powiedzenie bliskiemu człowiekowi, że jego choroba jest nieuleczalna jest bardzo trudne i obciążające. Rodziny boją się tego momentu, a w szczególności tego jak będą wyglądały ich relacje z chorym jeżeli to z ich ust usłyszą tę trudną do przyjęcia prawdę. Przekazywanie informacji lepiej więc powierzyć lekarzowi, który opiekuje się pacjentem. Zadaniem rodziny powinno być udzielenie wsparcia pacjentowi w tym trudnym momencie, poprzez np. wspólne wejście do gabinetu lekarskiego, potrzymanie za rękę, czy pomoc w odreagowaniu emocji, które mogą pojawić się po przekazaniu niekorzystnego rokowania. Obecność kogoś, komu pacjent ufa i przy kim czuje się bezpiecznie jest nieocenionym wsparciem i pomocą.

mgr Ewelina Lewandowska

Wybuchy emocji są sytuacją trudną zarówno dla pacjenta jak i jego najbliższych. Przyczyn pojawiania się takich wybuchów jest wiele. Mogą to być problemy rodzinne, brak otwartej komunikacji, nadopiekuńczość w stosunku do pacjenta, czy niedostateczna kontrola objawów choroby. Chorzy często wyładowują swoją złość i niezadowolenie na najbliższych osobach, głównie z tego względu, że są one po prostu „pod ręką”, spędzają dużo czasu z pacjentem, opiekują się nim. Jednym ze sposobów na radzenie sobie ze złością i agresją pacjenta jest próba nie traktowania tych wybuchów osobiście. Czasami pacjent jest tak napięty i zły z powodu, że zachorował, że traci kontrolę nad własnym ciałem i życiem, że w pewnym momencie jego napięcie osiąga punkt kulminacyjny i skupia się na pierwszej osobie, która pojawi się w pobliżu.

Pacjent tak samo jak każdy zdrowy człowiek ma prawo do odczuwania różnych emocji, nawet tych trudnych do zaakceptowania przez otoczenie. Nie oznacza to jednak, że ma prawo odreagowywać swoje niezadowolenie i złość na najbliższych osobach. Należy pomóc pacjentowi poradzić sobie z tymi emocjami, ale w sposób akceptowalny przez obie strony, np. pacjent, gdy poczuje złość może podrzeć gazetę, zbić poduszkę, wykrzyczeć się – ale nie może krzyczeć na domowników. Można pomóc pacjentowi w taki sposób, że gdy zauważymy że zaczyna się złościć i denerwować, to przerywamy rozmowę, spokojnie mówimy, że wrócimy do tematu, gdy emocje opadną i wychodzimy z pokoju chorego. Ta metoda daje czas na wyciszenie emocji obu stronom i zapobiega niepotrzebnym kłótniom. Pacjenci po wybuchu negatywnych emocji często żałują tego co się stało, co dodatkowo ich obciąża. Dlatego tak ważne jest ustalenie wspólnie z domownikami sposobu postępowania w razie wystąpienia napadu złości.

Są jednak takie sytuacje, w których wybuchy agresji związane są np. z umiejscowieniem guza mózgu. Wtedy warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym w celu określenia możliwości opanowania wybuchów emocji oraz agresywnego zachowania środkami farmakologicznymi.

mgr Ewelina Lewandowska

Przede wszystkim warto pamiętać, że przygnębienie jest czymś normalnym w sytuacji, gdy stan fizyczny pacjenta się pogarsza, a on sam jest świadomy niekorzystnego rokowania. Można sobie wyobrazić, że będąc na miejscu pacjenta nam też nie byłoby łatwo uśmiechać się i cieszyć. Przygnębienie pełni funkcję przystosowawczą – pozwala na przeżycie strat już doświadczonych (utrata zdrowia, sprawności, pozycji społecznej, warunków materialnych, itp.) oraz na przeżycie strat przewidywanych (dalsze pogorszenie stanu zdrowia, utrata kontroli, zależność od pomocy innych osób, utrata życia). Z pacjentem warto porozmawiać o tym, co wywołuje przygnębienie. Czy są to uciążliwe objawy fizyczne, niezaspokojone ważne potrzeby, poczucie samotności i izolacji, problemy rodzinne, a może poczucie braku wpływu na swoje życie? Czasami po takiej szczerej rozmowie udaje się znaleźć rozwiązanie problemów, a tym samym następuje poprawa jakości życia chorego. Pacjenta można delikatnie zachęcać do aktywności, próbować zainteresować na nowo rzeczami, które lubił robić przed chorobą lub spróbować znaleźć coś nowego, co sprawi mu radość i pozwoli chociaż na chwilę oderwać myśli od choroby. Można podsunąć gazetę lub książkę, albo zaproponować choremu wspólne czytanie. Jeżeli pacjent wyraża chęć, można zaprosić osoby, z którymi czuje się dobrze i z którymi lubi przebywać. Można również spróbować wciągnąć pacjenta w wykonywanie zwykłych, codziennych czynności. Czasami trzeba wypróbować kilka sposobów, aby znaleźć ten odpowiedni dla danej osoby. Wiele zależy tutaj od pomysłowości rodziny oraz od możliwości fizycznych pacjenta (chodzi o ograniczenia, jakie na pacjenta nakłada choroba), np. nie proponujemy wyprawy do lasu pacjentowi, który jest bardzo osłabiony. Można zacząć od wyjścia na chwilę na balkon. Jeżeli stan przygnębienia trwa długo i nie obserwuje się poprawy można poprosić o pomoc psychologa. W niektórych sytuacjach po konsultacji z lekarzem prowadzącym i po uzyskaniu zgody pacjenta można wprowadzić leki przeciwdepresyjne.

mgr Ewelina Lewandowska