Rola rehabilitacji w opiece nad przewlekle chorym

Rehabilitacja od wielu lat obecna jest prawie we wszystkich dziedzinach medycyny: ortopedii, chirurgii, kardiologii itp. Widzimy jej znaczenie w powrocie do sprawności po kontuzjach, po różnych operacjach. Tam jej zadaniem jest przywrócenie sprawności i szybki powrót do życia społecznego i zawodowego. W wielu chorobach przewlekle postępujących jej rolą jest natomiast opóźnianie rozwoju różnych powikłań i, na ile to możliwe, hamowanie postępu choroby.

Do tej grupy chorób przewlekle postępujących  zaliczymy choroby takie jak: stwardnienie rozsiane, chorobę Parkinsona, Alzhaimera, zaawansowane stadium reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), obrzęk limfatyczny i wiele innych. Rehabilitacja i różne metody ćwiczeń, rehabilitacja społeczna, terapia zajęciowa, psychoterapia są w przypadku tych chorób niezmiernie ważne. Przede wszystkim usprawniają ruchowo. Poprzez dobraną aktywność i terapię w domu pacjenta, czy odpowiednim ośrodku zapobiegają zwątpieniu i zniechęceniu, które nieodłącznie towarzyszą chorobom przewlekłym.

Opieka paliatywna nie zajmuje się leczeniem przyczynowym – jej celem nie jest wyleczenie choroby, ale ogólnie rozumiana poprawa jakości życia. Wobec rozwoju choroby i pojawiania się powikłań często jesteśmy bezradni i musimy – zarówno sam chory jak i jego bliscy – uczyć się akceptować tę właściwość ludzkiej kondycji. Usprawnianie jednak ma tu bardzo duże znaczenie.

Szczególny nacisk należy położyć na problem jakim jest obrzęk limfatyczny. Dotyka on sporej liczby chorych po przebytych różnych chorobach, operacjach i urazach. Mówimy wtedy o obrzęku wtórnym – gdyż znamy jego konkretną przyczynę. Często też obrzęk pojawia się bez uchwytnej przyczyny w różnym wieku. U małych dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Mówimy wtedy o obrzęku pierwotnym, jest on nazwany również idiopatycznym. W obu tych grupach – zarówno w obrzęku pierwotnym jak i wtórnym – leczenie jest takie samo. Choć czasami dobór elementów terapii może być różny. Do elementów kompleksowej terapii przeciwobrzękowej zalicza się: manualny drenaż limfatyczny, kompresoterapię, wykonywanie odpowiednich ćwiczeń i pielęgnację skóry.

Z szerokiego wachlarza możliwości, którymi dysponuje rehabilitacja medyczna możemy wykorzystać dużo. Począwszy od ćwiczeń biernych – oddechowych, czynnych – pionizacji, do wykorzystania technik specjalnych. Zawsze na początku rehabilitacji należy rozważyć ich celowość. Należy je dostosować indywidualnie do potrzeb i możliwości chorego. Nie można stosować bezkrytycznie gotowych schematów postępowania i ćwiczeń. Rehabilitacja musi być zlecona przez specjalistę lub lekarza prowadzącego i wykonywana przez fachowych fizjoterapeutów.

Ważnym elementem w usprawnianiu chorych przewlekle – także osób chorych na nowotwory o niepomyślnym rokowaniu – jest odpowiednie przystosowanie domu i obszarów, po których porusza się nasz pacjent do jego potrzeb. Wystarczy niewielki nakład pracy i finansów, żeby wyposażyć łazienkę, toaletę, korytarze w odpowiednie uchwyty i poręcze. Podniesie to znacznie bezpieczeństwo poruszania się osoby chorej po mieszkaniu. Da ponadto pacjentowi pewność i wiarę we własne siły. Warto zwrócić uwagę i ewentualnie usunąć niepotrzebnie ustawione przedmioty, które mogą tylko ograniczać przestrzeń lub stanowić przeszkody na drodze poruszania się (niepotrzebne meble, krzesła, stoliki, dywaniki, przewody itp.)

Kolejnym ważnym elementem jest dobór odpowiedniego sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego (istnieje możliwość wypożyczenia bądź zakupu refundowanego prze NFZ). Sprzęt będzie pomocny między innymi przy zmianie pozycji i przy lokomocji. Zmiana pozycji i miejsca to jedne z podstawowych potrzeb jakie ma każdy człowiek, więc istotnym jest, by dołożyć wszelkich starań i zapewnić możliwość poruszania się szczególnie osobom, które mają z tym problem.

mgr Magdalena Kojs